به نظر بسیاری از اندیشمندان اسلامی، معراج نه از معجزات حضرت رسول (ص) بلکه از کرامات آن حضرت است. در این مقاله به این سفر روحانی ـ جسمانی حضرت محمد (ص) میپردازیم.

پیامبر اسلام (ص) به هنگامی که در مکه بود در سال دهم بعثت (شب بیست و هفتم ماه رجب) و یا در سال دوازدهم (شب بیست و هفتم ماه رجب) از مسجدالحرام به مسجد اقصی در بیت المقدس رفت و از آنجا به آسمانها صعود کرد.

به نظر اندیشمندان اسلامی، این سفر نه یک خواب و نه یک مکاشفه روحانی بود بلکه سفری در حالت بیداری و با جسم و روح بود.

انگیزه این سیر شبانه آن بود که روح پیامبر گرامی اسلام (ص) با مشاهده اسرار عظمت خداوند درک و دید تازهای برای رهبری و هدایت انسانها پیدا کند.

معراج پیامبر(ص) در قرآن کریم در دو سوره نجم و اسراء بطور اجمال بیان شده است. این رویداد جایگاه ویژهای در باور مسلمانان یافته و فرهنگ اسلامی را از جهات مختلف بارور کرده است.

شواهد و دلایل بسیاری وجود دارد که حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) معراج داشته اند و معراج حضرت دو مرحله داشت: یکی سیر غیر عادی حضرت از مکّه به بیت المقدس و دیگری سیر از بیت مقدس به آسمان ها و ملکوت.

قرآن کریم مرحله نخست این سفر را چنین بیان می فرماید:
«سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیْلا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الأَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ البَصِیرُ»
«منزّه است آن [خدایی] که بنده اش را شبانگاهی از مسجدالحرام به سوی مسجدالاقصی که پیرامون آن را برکت داده ایم، سیر داد تا از نشانه های خود به او بنمایانیم که او همان شنوای بیناست» (اسراء: 1)

«اسری» فعل ماضی از مصدر «الاسراء» به معنای سیر شبانه است. مرجع ضمیر «ه» در (عبده) حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) است. و از «لَیْلاً» که مفعول فیه است، استفاده می شود، این سیر در شب بوده است.

مراد از «مسجدالاقصی» بیت المقدس است و از آنجا که نسبت به «مسجدالحرام»، که برای حضرت محمّد (صلی الله علیه وآله) در مکان دورتری قرار داشت، به این نام (مسجدالاقصی) خوانده شده است.

خداوند پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)را در یک شب، برای نشان دادن آیات و نشانه های خود، از مسجدالحرام تا بیت المقدس سیر داد. با توجه به فاصله بین آن دو مکان، معلوم می شود که این انتقال غیر عادی و به صورت خارق العاده بوده است.

بنابراین، هدف از این سیر، نشان دادن آیات الهی به حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) بوده است (لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا).

قرآن مرحله دوم این سفر را چنین بیان می کند:
 «ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّی فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَی فَأَوْحَی إِلَی عَبْدِهِ مَا أَوْحَی مَا کَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَی أَفَتَُمارُونَهُ عَلَی مَا یَرَی وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَی عِندَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَی عِندَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَی»
«سپس نزدیک آمد و نزدیکتر شد، تا [فاصله‏اش] به قدر [طول] دو [انتهاى] کمان یا نزدیکتر شد آنگاه به بنده‏اش آنچه را باید وحى کند وحى فرمود، آنچه را دل دید انکار[ش] نکرد، آیا در آنچه دیده است با او جدال مى‏کنید، و قطعا بار دیگرى هم او را دیده است، نزدیک سدرالمنتهى، در همان جا که جنة‏الماوى است» (نجم: 8ـ15)

به نظر اندیشمندان اسلامی، این سفر نه یک خواب و نه یک مکاشف روحانی بود بلکه سفری در حالت بیداری و با جسم و روح بود. انگیزه این سیر شبانه آن بود که روح پیامبر گرامی اسلام (ص) با مشاهده اسرار عظمت خداوند درک و دید تازه ای برای رهبری و هدایت انسان ها پیدا کند.

علی بن ابراهیم از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فردای شب معراج، ماجرای معراج را برای مردم بازگو کردند:
«خداوند دیشب مرا به بیت المقدس برد و آثار جایگاه پیامبران را به من نشان داد و در بازگشت، به کاروانی برخوردم که شتری از آنها گم شده بود و در ظرفی آبی داشتند که مقداری از آن را نوشیدم و بقیه را زمین ریختم و آن کاروان فردا هنگام طلوع صبح، به شهر مکّه می رسد، در حالی که شتر نر و سرخ مویی پیشاپیش آن حرکت می کند.

فردای آن روز مردم دیدند که هنگام طلوع خورشید، کاروانی با همان نشانی که حضرت بیان نموده بودند، رسید. کاروانیان به ماجرای گم شدن شتر و ریختن آب نیز شهادت دادند» (سیدهاشم بحرانی، البرهان فی تفسیرالقرآن ، ج 4، ص 506-505)

آنچه که در مورد معراج حضرت محمد (ص) لازم به تذکر است این است که معراج حضرت تنها یک معراج روحانی نبود؛ حضرت با جسم خود به معراج رفتند. و معروف آن است که رسول خدا (ص) در آن شب در خانه امّ هانى دختر ابیطالب بود و از آنجا به معراج رفت و مجموع مدتى که آن حضرت به سرزمین بیت المقدس و مسجد اقصى و آسمانها رفت و بازگشت از یک شب بیشتر طول نکشید به طورى که صبح آن شب را در همان خانه بود.

خداوند پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله)را در یک شب، برای نشان دادن آیات و نشانه های خود، از مسجدالحرام تا بیت المقدس سیر داد.

با توجه به فاصله بین آن دو مکان، معلوم می شود که این انتقال غیر عادی و به صورت خارق العاده بوده است. بنابراین، هدف از این سیر، نشان دادن آیات الهی به حضرت محمّد(صلی الله علیه وآله) بوده است (لِنُرِیَهُ مِنْ آیَاتِنَا)جبرئیل و میکائیل و اسرافیل به منظور سفر محمد (ص) به آسمان مرکبی موسوم به براق را براى او آوردند.

حضرت در طور سینا محل سخن گفتن خدا با موسی و بیت الحم محل تولد عیسی توقف کرده و نماز خواندند، و سپس به بیت المقدس رفتند. در آنجا به ابراهیم خلیل و موسى و عیسى در میان عده‏اى زیاد از انبیاء برخورد می‌کند که همگى مهیاى نماز بودند و جبرئیل بازوى حضرت رسول اکرم (ص) را گرفته و جلو برده و بر آنان امامت کرده نماز می گزارند.

سپس حضرت محمد (ص) با جبرئیل بالا می‌روند تا به آسمان دنیا صعود می‌کنند. ایشان سوار بر براق به همراه جبرئیل تا آسمان هفتم بالا می روند و اتفاقات بسیاری برای ایشان رخ میدهد؛ از جمله  جهنم را می‌بینند، پیامبران و انبیاء دیگر را ملاقات می کنند و ....  

نهایتاً حضرت رسول (ص) به بیت المقدس فرود آمد و راه مکه را در پیش گرفتند. در میان راه با کاروان بازرگانی مواجه شدند که شتر خود را گم کرده و به دنبال آن می‌گشتند.

حضرت از ظرف آبی که آنجا بود مقداری آب خورد و باقی آن را بر روی زمین ریخت و سرپوشی بروی آن گذاشت. بعد از فرود، حضرت ماجرای معراج را برای مردم بازگو کردند. بزرگان قریش به تکذیب او پرداختند و از وی خواستند که وِیژگی های ساختمان بیت المقدس را تشریح کند.

حضرت محمد (ص) نیز به تشریح خصوصیات ساختمان بیت‌المقدس پرداخت و حتی حوادثی را که در میان مکه و بیت المقدس بر او گذشته بود و از جمله ماجرای کاروانی که در راه دیده بود را برایشان بازگو نمود. بعد از مدتی آن کاروان وارد شهر شد و سخنان حضرت رسول اکرم (ص) مورد تایید قرار گرفت.

 برگرفته از: مصاف پورتال
منابع:
سیدهاشم بحرانی، البرهان فی تفسیرالقرآن، تهران، مرکز الطباعة و النشر فی مؤسسة البعثة، 1417 ق
سبحانی، جعفر، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، بعثه? مقام معظم رهبری، معاونت آموزش و تحقیقات، تهران، ????.
عبداله جوادی آملی، وحی و نبوت، انتشارات اسراء، 1388
ویرایش وتلخیص:آکاایران